Poród i narodziny dziecka to bardzo ważne wydarzenie w życiu każdej rodziny. Od tej pory uwaga rodziców skupia się na karmieniu, przewijaniu i pielęgnacji noworodka. Wszystkie te czynności są zupełnie nowe, a świeżo upieczeni mama i tata dopiero uczą się jak kąpać i co ile karmić noworodka. W natłoku tych obowiązków nie mogą też zapomnieć o wizytach patronażowych i pierwszych szczepieniach dziecka. Aby ułatwić im zebranie myśli i uporządkowanie informacji, stworzyliśmy krótki poradnik zawierający tajniki opieki nad noworodkiem w pierwszych dniach po porodzie.

Pierwsze chwile po porodzie – kontakt skóra do skóry

Tuż po przyjściu na świat, noworodek układany jest na piersi lub brzuchu mamy w kontakcie skóra do skóry. Skin to skin pozwala kobiecie i dziecku odpocząć po porodzie, stymuluje laktację oraz umożliwia maleństwu łagodne przejście ze środowiska w macicy mamy do świata zewnętrznego. Wiele noworodków po kilkudziesięciu minutach instynktownie zaczyna szukać piersi mamy i pełznąć w kierunku sutka. Wtedy zwykle ma miejsce pierwsze karmienie piersią, podczas którego dziecko otrzymuje porcję siary – niezwykle wartościowego pierwszego mleka mamy. Ssanie sutka uspokaja maluszka, a u mamy pobudza wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za produkcję pokarmu i obkurczanie się macicy.

Jeśli noworodek nie wymaga pilnej pomocy lekarskiej, to kontakt skóra do skóry powinien trwać przez minimum 2 godziny. Zwykle nie przerywa się go nawet na podanie zastrzyku z witaminą K, ważenie i mierzenie dziecka – spokojnie można z tym zaczekać do zakończenia kangurowania. Podczas tych ważnych 2 pierwszych godzin życia maluszka, lekarz wykonuje jedynie najważniejsze badania, a w 1. i 5. minucie życia dokonuje oceny jego stanu w skali Apgar.

Poznaj punktację w skali Apgar i sprawdź, ile punktów zwykle otrzymuje zdrowy noworodek.

Karmienie piersią – jak prawidłowo przystawić dziecko do piersi?

Pierwsze godziny, dni i tygodnie po porodzie upływają zwykle na karmieniu, usypianiu i przewijaniu dziecka. Są one doskonałym czasem na naukę prawidłowej techniki karmienia piersią i przystawiania noworodka oraz na wypróbowanie różnych pozycji do karmienia. Po porodzie naturalnym dobrze sprawdza się pozycja półleżąca i leżąca na plecach, a po cc – pozycja „spod pachy”.

Niezależnie od wybranej pozycji, przed przystawieniem dziecka jego buzia powinna być zwrócona do piersi mamy, z noskiem na wysokości jej brodawki. Kiedy maluch otworzy usta i opuści język, należy przysunąć jego główkę do piersi i pomóc mu się przystawić, a następnie sprawdzić, czy zrobił to prawidłowo. Dobrze przystawiony noworodek ma wywinięte wargi, pełne policzki i szeroko otwarte usta, którymi chwyta brodawkę i większą część otoczki.

Opieka nad noworodkiem w szpitalu – pierwsze badania i szczepienia noworodka

Po zakończeniu kontaktu skóra do skóry, mama i dziecko przenoszą się na zwykłą salę na oddziale położniczym. Maluszek pozostaje z mamą przez całą dobę – w tym czasie to głównie ona zajmuje się podstawową pielęgnacją dziecka: przewijaniem, karmieniem i przebieraniem. W razie potrzeby może też skorzystać z pomocy położnych, które podpowiedzą, jak karmić noworodka lub jak zmienić pieluszkę.

Podczas trwającego zwykle 2-3 doby pobytu w szpitalu, malucha czekają też różne badania oraz szczepienie. Za badania odpowiada przede wszystkim lekarz neonatolog. Do 12 godzin po porodzie, przeprowadza on szczegółowe i wnikliwe badanie dziecka i dokładnie sprawdza stan jego zdrowia. Drugie ważne badanie – pobranie krwi z piętki na tzw. bibułę, wykonuje się w 2. dobie życia. Po nim zwykle ma miejsce pierwsze szczepienie noworodka. Przed wyjściem do domu otrzymuje on szczepionki przeciwko WZW B oraz gruźlicy.

W trakcie hospitalizacji u maluszka kilkukrotnie mierzy się też ilość bilirubiny, co pozwala rozpoznać lub wykluczyć żółtaczkę. Żółtaczka fizjologiczna jest naturalnym stanem przejściowym, który występuje u ok. 70% noworodków. Zwykle jest niegroźna i mija samoistnie, lecz przy wysokim poziomie bilirubiny może wiązać się z przedłużeniem pobytu w szpitalu.

Poznaj przyczyny, objawy i przebieg żółtaczki u noworodka.

Wyprawka dla noworodka i jego mamy na powrót do domu – co ci będzie potrzebne?

Wiele młodych mam z utęsknieniem czeka na moment wypisu ze szpitala, kiedy wreszcie będą mogły wrócić z maleństwem do domu. Noworodka wypisuje lekarz neonatolog, który przekazuje rodzicom dokładne zalecenia dotyczące opieki, pielęgnacji i karmienia. Daje im też książeczkę zdrowia malucha i recepty na leki, jeśli są potrzebne.

Na wyjście do domu należy przygotować:

• ubranka dla malucha dostosowane do pogody,
• fotelik samochodowy,
• wygodne ubrania dla mamy (mogą być ciążowe),
• śpiworek do fotelika lub grubszy kocyk, jeśli na dworze jest bardzo zimno.

Pierwsze dni z noworodkiem w domu – karmienie, przewijanie, pielęgnacja noworodka

Pierwsze dni z noworodkiem mijają rodzicom na karmieniu, przewijaniu i pielęgnacji maluszka. O karmieniu piersią opowiedzieliśmy szerzej w poprzednich akapitach, dlatego teraz skupimy się na zabiegach higienicznych i pielęgnacyjnych oraz sposobach dbania o delikatną skórę dzidziusia.

Przewijanie noworodka – jak robić to prawidłowo, o czym pamiętać?

Przewijanie noworodka jest zdecydowanie najczęściej powtarzaną czynnością pielęgnacyjną – w początkowych tygodnia życia dziecka trzeba robić to nawet kilkanaście razy na dobę! Aby zmiana pieluchy była szybka oraz wygodna dla rodzica i dziecka, warto przygotować sobie specjalne stanowisko, na którym muszą znaleźć się:

• przewijak,
• czyste pieluszki,
• chusteczki nawilżane lub duże waciki i miseczka z ciepłą wodą,
• krem na odparzenia dla niemowląt,
• pojemnik na zużyte pieluszki,
• czyste ubranka na wypadek, gdyby dziecko wymagało przebrania.

Podczas przewijania maleństwa nie należy unosić jego pupy trzymając za kostki lub stopy. Zamiast tego, powinno się delikatnie chwytać dziecko za udo tuż pod biodrem, tak, by jego druga nóżka leżała na przedramieniu rodzica. W ten sposób można podnieść pupę i dokładnie oczyścić krocze, pośladki oraz wszelkie fałdki. Warto też pamiętać o prawidłowym kierunku podcierania – zawsze od przodu do tyłu, a nie odwrotnie. Jest to ważne zwłaszcza u dziewczynek. U chłopców natomiast nie wolno odciągać napletka, który na tym etapie pozostaje mocno przyklejony.

Po oczyszczeniu lub przemyciu, okolicę pieluszkową smaruje się kremem ochronnym lub maścią, np. z lanoliną, które zapobiegną odparzeniom. Oprócz stosowania kosmetyków do pupy, w profilaktyce odparzeń ważne są częste zmiany pieluszki, dokładne mycie, a następnie osuszanie skóry dziecka oraz regularne „wietrzenie” pupy.

Kąpiel noworodka – najważniejsze wskazówki

Poza stanowiskiem do przewijania, rodzice powinni przygotować też stanowisko do kąpieli. Nie może na nim zabraknąć:

• wanienki z wodą o temp. ok. 37^oC,
• pieluszki tetrowej, na której układa się dziecko,
• delikatnego płynu do kąpieli dla dzieci lub żelu do mycia ciała,
• drugiej pieluszki lub myjki do umycia maluszka,
• ręcznika,
• wacików do przetarcia oczu,
• kremu do pupy,
• czystego ubranka i pieluszki na zmianę.

Od pierwszych dni życia, maluszka można kąpać co 2-3 dni. Kąpiel powinna odbywać się zawsze o stałej porze, najlepiej wieczorem, przed snem. Możecie robić to wspólnie lub powierzyć ten rytuał tylko tacie. Ważne jest, by przed kąpielą maluch był pogodny, najedzony (ale nie tuż po jedzeniu) i wypoczęty.

W trakcie kąpieli podtrzymuj dziecko dłonią i przedramieniem, a drugą ręką delikatnie, lecz dokładnie umyj całe jego ciało i główkę. Podczas mycia noworodka pomagaj sobie miękką, delikatną pieluszką, która będzie pełniła rolę myjki. Możesz korzystać z delikatnych kosmetyków dla dzieci od 1. dnia życia, np. płynu do kąpieli HiPP i szamponu lub wybrać rozwiązanie 2w1 – żel HiPP do mycia ciała i włosów. Po wyjęciu z wanienki, dokładnie powycieraj dziecko, nie zapominając o fałdkach, paszkach i okolicy pieluszkowej. By nawilżyć skórę maluszka, po osuszeniu możesz posmarować ją oliwką HiPP, delikatnym balsamem dla niemowląt lub mleczkiem.

Pielęgnacja pępka noworodka – jak robić to prawidłowo?

W pierwszych dniach życia noworodka do codziennej rutyny pielęgnacyjnej dochodzi też higiena kikuta pępowinowego. Obecnie zaleca się tzw. pielęgnację na sucho. Wystarczy raz dziennie przemyć kikut i dno pępka gazikiem zwilżonym wodą z mydłem, a następnie dokładnie je wytrzeć.

Pępek u noworodka powinien być zawsze czysty i suchy – nie należy zanurzać go w wodzie podczas kąpieli, zasłaniać pieluszką ani opatrunkiem. W przypadku zabrudzenia kałem lub moczem kikut i pępek oczyszcza się zgodnie z opisanymi wcześniej zasadami pielęgnacji na sucho.

Wizyta patronażowa położnej

Po wyjściu ze szpitala, nie jesteście pozostawieni sami sobie – czuwa nad Wami położna środowiskowa, z którą będziecie widywać się regularnie podczas wizyt patronażowych. Pierwsza z nich odbywa się już w 2. dobie po wyjściu ze szpitala, a na kolejne możecie umawiać się w późniejszych terminach. Przez pierwszych 6 tygodni życia dziecka położna odwiedzi Was przynajmniej 4 razy.

Obowiązkowe wizyty u pediatry – pierwsze badania i szczepienia noworodka

Skoro spotkaliście się już z położną, to teraz czas na spotkanie z pediatrą dziecka i pierwszą wizytę w przychodni. Powinna się ona odbyć pomiędzy 1. a 4. tygodniem. Jest to wizyta zapoznawcza, w trakcie której lekarz poznaje rodziców i maleństwo, zadaje wiele pytań dotyczących przebiegu ciąży, porodu i pierwszych tygodni z dzieckiem, a następnie dokładnie i kompleksowo bada malucha.

U zdrowych niemowląt zwykle sprawdza się:

• wagę i długość ciała,
• wielkość ciemiączka i obwód główki,
• wzrok oraz słuch,
• stopień nasilenia żółtaczki,
• napięcie mięśniowe,
• obecność odruchów noworodkowych,
• anatomię stawów biodrowych.

Podczas pierwszej wizyty lekarz zwykle wystawia skierowanie do poradni preluksacyjnej, gdzie wykonuje się USG bioderek oraz ustala z rodzicami schemat szczepienia. Podanie szczepionek następuje dopiero na kolejnej wizycie, która ma miejsce w 2. miesiącu życia dziecka. Wtedy maluch otrzymuje szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTP) rotawirusom, pneumokokom, WZW B, Hib. W pierwszym roku życia dziecko czeka przynajmniej kilka wizyt szczepiennych.

Źródła:

1. https://rodzicpoludzku.pl/baza-wiedzy/pierwszy-kontakt-baza-wiedzy/co-sie-dzieje-podczas-pierwszego-kontaktu-z-mama-i-dzieckiem/
2. Program Szczepień Ochronnych na rok 2022, https://www.gov.pl/web/gis/program-szczepien-ochronnych-na-rok-2022
3. H. Murkoff, S. Mazel, Pierwszy rok życia dziecka, Poznań, wyd. Rebis, 2018.
4. H. Szajewska, A. Horvath, A. Rybak, P. Socha, Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, http://www.kobiety.med.pl/cnol/images/cnol/Publikacje/karmienie_piersia.pdf
5. Strona HiPP:
   https://hipp.pl/mleko/karmienie-piersia/mleko-matki-najlepsze-mleko-dla-dziecka-zobacz-jaki-sklad-ma-mleko-kobiece
   https://hipp.pl/pielegnacja/poradnik/kapiel-noworodka
   https://hipp.pl/ciaza/poradnik/niezbednik-przed-i-po-porodzie/pielegnacja-pepka-noworodka-jak-robic-to-prawidlowo
   https://hipp.pl/pielegnacja/poradnik/przewijanie-maluszka-porady